Construción
Dende o Obradoiro de Gaitas Seivane, poñemos un especial esmero en todo o proceso de elaboración das nosas gaitas, dende a selección e secado das madeiras, o mantemento e afiado das nosas ferramentas, o desenvolvemento dos diferentes pasos na súa elaboración, o afinado, o acabado e a presentación final.
Os materiais
A madeira é o elemento principal co que se elaboran as gaitas. As máis apreciadas para as gaitas galegas son: mopane, cocobolo, buxo e granadillo.
| Granadillo | Buxo | Cocobolo | Mopane | |
|---|---|---|---|---|
| Nome botánico | Dalbergia melanoxylon Guill. Et Perr | Buxus Sempervirens L. | Dalbergia granadillo Pitt. | Colophospermum Mopane |
| Densidade | 1.250 Kg/m3 | 900-1030 Kg/m3 | 990-1.250 Kg/m3 | 1.250 Kg/m3 |
| Dureza | Moi dura | Moi dura | Moi dura | Moi dura |
| Cor | Marrón púrpura escuro con vetas negras | Amarelo pálido | Marrón avermellado | Marron abelá |
A elección da madeira dependerá do gusto de cada gaiteiro, pero hai que ter en conta que pola súa densidade unhas son máis sensibles que outras aos cambios bruscos de temperatura e humidade. No caso do buxo, a máis sensible, é pouco recomendable para zonas climáticas con temperaturas extremas.
Outro punto que hai que ter en conta á hora de escoller a madeira é o carácter tímbrico que lle vai achegar ao instrumento. O buxo é moi apreciado polos solistas pola súa dozura e riqueza harmónica. É a madeira autóctona que máis se utilizou para construír a gaita tradicional galega.
A escaseza do buxo e a inquietude por buscar novos timbres, levou os artesáns a buscar madeiras exóticas nobres como o cocobolo, mopane, o pau santo ou o granadillo. En concreto o granadillo, presenta unha tolerancia maior aos cambios de temperatura e humidade e achega un timbre cristalino e brillante.
Anelado
Para a elaboración das anelas utilízanse diversos materiais: metacrilato negro ou imitación a marfil, latón, alpaca, o novo Seinox, prata e mesmo madeira, contrastando coa do instrumento.
Aínda que as gaitas antigas non dispoñían de anelas -o que as obrigaba a ser moito máis robustas- a súa utilización cumpre a función de protexer todas as furas de posibles fendas provocadas pola presión das cortizas. O mesmo sucede na campá do punteiro e na copa do ronco, ronqueta e chión que tamén quedan protexidas de posibles fendas debidas a golpes fortuítos ou movementos das madeiras.
Á parte desta función primaria de protección, as anelas xogan tamén un importante papel decorativo, distintivo e de personalización. No Obradoiro de Gaitas Seivane, ofrecémoslle ao gaiteiro a posibilidade de gravalas con múltiples deseños, ou co seu propio, así como cun nome ou un recordatorio. Por encarga tamén se seguen facendo gaitas sen anelado, a semellanza das antigas. Ou tamén con anelas internas, que reforzan as gaitas sen anelado externo.
Unha mención á parte merecen as innovacións no tratamento dos metais introducido por Seivane ao anelado das gaitas. O repuxado ao torno, unha arte propia dos máis finos ourives, foi incorporado ao noso proceso de elaboración obtendo así un axuste perfecto ás madeiras á vez que elegantes e estéticos relevos, rebatidos, fendas ou medias canas.
Metacrilato
Polímero que ten un índice de dilatación moi similar ao da madeira. Esta característica, unida ao seu brillo e a súa resistencia á intemperie e ao raiado, fan que sexa un material moderno moi axeitado para o anelado das gaitas. O metacrilato pode ser negro ou imitación marfil.
Latón
Tamén chamado metal, é unha aliaxe de cobre e zinc. É de cor amarela.
Alpaca
Aliaxe formada por zinc, cobre e níquel. A súa cor e brillo son moi parecidos aos da prata. O níquel faina bastante resistente aos medios corrosivos.
Prata
Metal precioso brando de cor branca. Para darlle máis consistencia adoitase facer aliaxes con cobre na proporción do 93% ou, o que é o mesmo, 930 milésimas. Alcanza un alto brillo característico cando se pule.
Seinox
Aliaxe exclusiva de Seivane, de alta dureza, tenacidade e resistencia á corrosión. Tamén está libre de oxidación polo que o seu aspecto prácticamente permanece inalterable co paso do tempo. Esta característica faina ideal para elaborar anelas para gaitas. As anelas de Seinox non levan soldadura.
Vestido
Para a funda ou vestido pódese escoller entre catro diferentes modelos. A funda estándar de veludo, a brocada, a de liño e a dobre con deseño de bágoa, que é unha combinación das anteriores. Para a confección dos vestidos utilízanse veludos, liños e brocados de alta calidade nunha ampla gama de cores. É posible combinar calquera cor, tanto en fundas coma en fleques.
O Proceso
O proceso de elaboración empeza coa corta da árbore. Por tradición e comprobación empírica, está demostrado que as mellores épocas de corta son o cuarto minguante da lúa de xaneiro e o cuarto minguante da lúa de agosto. En ambos os dous casos a circulación de sabia é mínima, polo que a súa expulsión será máis doada e rápida. Se esta sabia permanece demasiado tempo na madeira provoca o que nós chamamos madeira “pasmada”, sen vida. Trátase de conseguir un perfecto secado ao mesmo tempo que mantemos a madeira viva.
Unha vez cortada, déixase quince días sen cortarlle as ramas para que estas succionen a máxima cantidade de sabia posible. Despois de cortalas, tóranse os madeiros en pezas de 50–60 cm e sérranse lonxitudinalmente en metades e cuartas partes. Con estes cortes a madeira queda distensionada e relaxada e evítanse as típicas fendas no secado posterior.
Comeza entón unha longa sucesión de fases de tratamento das que dependerá, en boa medida, a calidade final da madeira. Entra no local de secado e amoréase convenientemente para que o aire circule libremente entre os tacos. Despois dun ano, vólvese revisar e serrar para eliminar nós e impurezas, e déixase repousar de novo ata completar o proceso de secado que, en total, rolda os 10 anos.
Pasado este tempo, é o momento de serrar de novo as pezas coa axuda da intuición e experiencia do artesán e clasificala por dimensións, estabilidade, rectitude de vetas, aparencia estética, cor, gran, fibras, homoxeneidade, etc. e destinar cada peza a unha parte determinada da gaita.
Personalización
Cada gaiteiro pode personalizar a súa gaita Seivane, elixindo a tonalidade, a madeira, os aneis, a funda, fleques, gravados… Nos aneis e espigos, así como nas partes de madeira da gaita, pódense facer gravados decorativos, conmemorativos ou cun nome propio.
Avances técnicos
Dende o respecto á tradición e no seu desexo de mellora constante e gracias a súa experiencia e estudos, o Obradoiro aposta pola axuda da tecnoloxía actual, que proporciona un alto grao de fiabilidade e precisión ás gaitas Seivane.
Seitor (punteiro de ton regulable), Seipal (pallón sintético), Seinox (anel con propiedades inoxidables), boquillas desmontables, Seipón.
Patentes
Seivane foi rexistrada como marca na Oficina Española de Patentes e Marcas (OEPM). As investigacións no obradoiro foron materializándose nas invencións acadadas ao longo dos anos, algunhas delas patentadas nesa oficina.
Así, patentouse o pallón sintético Seipal, que se mantén fiel ao son do pallón tradicional de cana, pero cunha gran estabilidade tonal, e rexistrouse a marca Seipal.
Outras patentes rexistradas son a válvula de corte incorporada no pallón Seipal, que fai posible silenciar o ronco da gaita, cerrando e abrindo o paso do ar. E o Seitor, punteiro de ton regulable para gaitas, que incorpora un novidoso dispositivo de regulación do ton, que permite correxir as eventuais variacións no ton sen necesidade de sacar o punteiro da gaita.
Actualmente, o obradoiro continúa cos seus estudos e segue investigando novas maneiras de mellorar a gaita e facilitarlle o seu labor aos gaiteiros.
Se vostede o desexa, pode descargar en formato PDF as nosas patentes:
Proxecto idigaita
O Obradoiro de Gaitas Seivane participa no proxecto de investigación IDIGAITA, en colaboración co CTAG e a Universidade de Vigo (Grupo Sonitum). Trátase de aunar esforzos para combinar o Patrimonio Cultural Musical Galego e as novas tecnoloxías en materiais.
A investigación pretende solventar moitos dos problemas actuais que afectan á gaita e enriquecer ó máximo as posibilidades sonoras da mesma. O obxectivo do proxecto é investigar novos materiais con punto verde alternativos á madeira, ou mesmo de reciclar os residuos da propia madeira, para intentar minimizar ó máximo os problemas de mantemento do instrumento, co obxetivo de acadar a estabilidade física, térmica e sonora da gaita.
